مراقب شخصیت دیجیتالی فرزندانمان باشیم

چگونه می­توان از کودکان در عصر دیجیتال محافظت کرد؟

در گذشته­ ای که چندان هم دور نیست، کودکان برای بازی و یا انجام تجربه­ های جدید خود، به دنبال هم سن و سال ­های خود می­­گشتند و به راحتی شاهد صحنه­ هایی بودیم که در آن کودکان در کوچه ­ها بازی می­کردند. این روزها دیگر کمتر در کوچه­ ها می­بینیم که کودکان در حال بازی باشند. رفتار کودکان امروزی به دلیل محیط متفاوتی که در آن قرار گرفته ­اند، دیگر به نوعی نیست که بزرگ­ترها را به یاد و خاطرات شیرین دوران کودکی بیندازد.

این روزها کودکان از همان چند ماهگی موبایل یا تبلتی را در دست دارند و با تصاویر جالب و صداهای هیجان انگیزی که از آن به گوش می­رسد، سرگرم هستند؛ دنیای دیجیتال مانند شمشیر دولبه است و استفاده کودکان از آن باید توسط خانواده­ ها کنترل و مدیریت شود. با فراگیر شدن استفاده از ابزارهای ارتباطی، چالش بزرگی که بسیاری از والدین با آن روبه‌رو هستند نحوه ورود فرزندانشان به دنیای دیجیتال است. امروزه پدر و مادرها با چالش بزرگی در رابطه با فرزندانشان روبه‌رو هستند؛ اینکه چگونه به فرزندانشان علم استفاده از رایانه و تلفن همراه را بیاموزند، چه برنامه ­هایی از نظر سنی برای کودکانشان مناسب است و چگونه از دیدن محتوای نامناسب و اعتیاد اینترنتی که در حال گسترش است جلوگیری کنند.

متاسفانه اکثر والدین فکر می­کنند که کار کردن با ابزارهای دیجیتالی نیاز به یک هوش خارق العاده دارد و وقتی که کودکشان می­تواند با تبحر با گجت­ های دیجیتالی آن­ ها کار کند به خوبی ابزارهای دیجیتالی اطرافش را تشخیص داده و از آن ­ها استفاده کند، دچار یک ذوق زدگی خاص می­شوند.

در موضوع ویژه هفته نامه بایت، به این مقوله پرداخته شده و روش هایی که تا به حال توسط کارشناسان و روانشناسان برای جلوگیری از وارد شدن آسیب به کودکان پیشنهاد شده است را مورد بررسی قرارداده است که چکیده ای از آن را برای شما گردآوری کرده ایم .

قدم­های اول کودک در جهان دیجیتال

کودکان زیر سه سال ادراک بی­نظیری نسبت به محیط پیرامون خود دارند. همه چیز به طور کامل برای آن­ ها تازگی دارد و تنها با یکبار تلاش برای یادگیری تکنولوژی می ­توانند آن را به طور عجیبی فراگیرند. آن­ها در همان ابتدای تولد با تکنولوژی شروع به تعامل می­کنند و تکنولوژی آنان را به سمت خود می­ کشد. اینگونه کودکان را که از نوپایی با تکنولوژی درگیر می­ شوند «کودکان تکنولوژی» می­ نامند.

در حالی که ممکن است خیلی از شما در سنین بالاتری با تکنولوژی آشنا شده و با آن خو گرفته ­اید. در این سن، کودک هنوز قادر به تایپ کردن، گشت و گذار در اینترنت یا نصب برنامه نیست. از یک طرف هم دنیای دیجیتال هیچ استفاده­ای برای کشف و تحقیق توسط کودکان نوپا ندارد.

البته شما باید در هر صورت مراقب فرزندان خود و رفتار آن­ها باشید، ممکن است به صورت اتفاقی به دستگاه شما و یا اطلاعات ذخیره شده آسیب بزنند. این توصیه­ ها توسط آزمایشگاه امنیت کسپرسکی برای والدینی منتشر شده است که دوست دارند کودکان خود در سنین خاص یعنی از بدو تولد تا 5 سالگی با ابزارهای دیجیتالی در ارتباط باشند:

در این سن، کودکان نه تنها عادت دارند که دستگاه را به طور تصادفی به زمین بیندازند، بلکه این هدف را با منظور انجام می ­دهند و این مقتضای سن آن­ها است، کاملا آشکار است که انگار بسیاری از والدین تهدیدات آن را به راحتی فراموش می ­کنند. یک کیف محافظ و یک محافظ برای صفحه نمایش تهیه کنید و سعی کنید تفریح کودک خود را با یک گوشی هوشمند و یا یک تبلتی که دسترسی آن تا حد امکان محدود شده است، آغاز کنید. بهترین مکان در هنگام بازی کودکان، قرار دادن آن­ها بر روی فرش نرم و یا تخت بزرگ است. برنامه­ ای به منظور جلوگیری از اجرای اپلیکیشن­ ها (بدون دسترسی قبلی) نصب کنید و آن را تا قبل از اینکه دستگاه را برای بازی به فرزندتان بدهید، اجرا کنید. حتی اگر کودک به طور اتفاقی کارتون در حال پخش را متوقف کند، فقط این اپلیکیشن در دسترس خواهد بود.

آیا کودک را به طور کامل محدود کنیم؟

هرگز از نشان دادن تبلت و یا گوشی هوشمند به کودکتان دریغ نکنید. زندگی آینده آن­ ها حول تکنولوژی در حال رشد خواهد بود. این یک شانس برای کودکتان خواهد بود، زیرا که این تکنولوژی یک جنبه عادی از زندگی روزمره است و بهتر است آن را از کودکی فراگیرد. البته افراط نکنید.

کودک نوپا باید درک کند که دستگاه یک اسباب بازی نیست، البته این تعریف به عهده پدر و مادر است و آن­ها در تفهیم این موضوع به فرزندان، نقش اصلی را ایفا می ­کنند. بهتر است از همین سن، صحبت کردن با کودکتان را آغاز کنید و به او یادآور شوید که نباید طولانی مدت مشغول بازی کردن و دیدن کارتون شود. یک بار تذکر برای کودک دو ساله کافی است تا نسبت به این موضوع محتاطانه رفتار کند و این تذکر باعث می­ شود کودکان در سنین بالاتر در این رابطه کمتر سرپیچی کنند. سعی کنید به فرزندتان بگویید که دستگاه قابل شکستن و خراب شدن است و باید با احتیاط از آن استفاده کرد.

آیا امکان اعتیاد به ابزارهای دیجیتال وجود دارد؟

• هنگامی که دستگاه کودکتان را برای استفاده از بازی محدود کرده ­اید، برای او شرح دهید که که چرا زمان را محدود کرده­ اید و به او بگویید که دستگاه شما هم نیاز به استراحت دارد؛
• برنامه ­های آموزشی و کتاب­ های تعاملی را به فرزندان خود معرفی کنید، استفاده از برنامه­ های آموزشی را با استفاده از تلفن­ های هوشمند به آنها بیاموزید. با یکدیگر از تلفن­ های هوشمند، تبلت و کامپیوتر استفاده کنید. هنگام بازی، به فرزندتان اجازه دهید جزئیات بازی را برای شما شرح دهد یا اینکه کتاب­های تعاملی را با یکدیگر مطالعه کنید. دستگاه جداگانه ­ای نباید برای فرزند در خانواده وجود داشته باشد. فقط از آن برای به عنوان یک کانال اضافی برای یک کار شخصی استفاده کنید.
• پیشنهاد فعالیت­ های دیگری نیز در کنار بازی یا تماشای کارتون به فرزندانتان دهید. اینگونه فعالیت­ ها باعث اعتیاد می ­شود زیرا که کودک نمی ­داند فعالیت­ه ای دیگری هم برای سرگرمی ­اش وجود دارد. بهتر است که فرزند خود را برای پیدا کردن سایر فعالیت­ های فراگیر در سراسر دنیای دیجیتال، فعال کنید.

از تکنولوژی، بهترین استفاده را ببرید.

گوشی و تبلت تنها به این منظور طراحی نشده است که شما آن را دست کودک خود دهید تا با آن سرگرم شود. معمولا پدر و مادرها چند بازی برای کودک خود روی گجت ­ها نصب می­ کنند و آن را دست فرزندشان می ­دهند تا سرگرم شود.

شما می­ توانید با رفتار مناسبی که در این زمینه در پیش می­ گیرید، کلیه تاثیرات منفی که در این راستا وجود دارد و باعث کند شدن هوش فرزندتان می­ شود را به تاثیرات مثبت تبدیل کنید.

یکی از روش‌های موثر در تقویت هوش کودکان کتاب خواندن برای آن‌هاست. به این معنی که والدین باید برای کودکان خود کتاب‌ها را باصدای بلند بخوانند. این مورد هم در تقویت نیم‌کره چپ کودک موثر است و هم توانایی‌های کلامی وی را تقویت می‌کند.

به جای این که کودک خود را با بازی­ های نامناسب سرگرم کنید به او یاد دهید که چگونه می ­تواند از ابزاری که در اختیارش قرار می­گیرد به شکل مناسبی استفاده کند. بدون شک کتاب­ های تعاملی تاثیر بسیار بهتری از کتاب­های معمولی که ما دوران کودکی خود را با آن­ها گذراندیم، دارند. اکنون که علم پیشرفت کرده و تکنولوژی اطراف ما را احاطه کرده است، بهتر است که شما هم از این شرایط بهترین بهره را ببرید.

کودک را به حال خودش رها نکنید.

کودکان چه از نظر نیازهای مادی و چه از نظر نیازهای روانی و عاطفی ای که دارند نیازمند توجه کامل هستند. از این جهت می‌توان گفت توجه درست و کامل به کودک می‌تواند تمامی این نیازها را پوشش دهد. در فضای مجازی، توجه به کودک از یک شخصیت حقیقی که ارتباط عاطفی با کودک دارد به شخصیتی مجازی تبدیل می‌شود که کودک توانایی درک مختصات آن را ندارد.

علاوه بر این‌ کودک نیاز به لمس محبت و شناسایی منبع آن دارد که دریافت این مهم در فضای مجازی امکان پذیر نیست؛از سوی دیگر، معمولا وقتی کودکان در فضای مجازی بوده یا مشغول بازی های موبایلی هستند، خانواده‌ها از آن‌ها فارغ شده و از توجه به آن‌ها در این شرایط باز می مانند و بیشتر درگیر کارهای عقب افتاده خود می­ شوند. به علاوه‌، به دلیل این‌که امکان دسترسی آزاد به هرگونه اطلاعاتی در فضای مجازی وجود دارد، آزادی کامل کودکان در استفاده از فضای مجازی ممکن است دو نتیجه‌ را در پی داشته باشد:

نخست این‌که دسترسی کودک به محتواهای غیراخلاقی در فضای مجازی راحت‌تر شده و به این واسطه امنیت اخلاقی کودک دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شود و دوم این‌که به دلیل یافتن اطلاعات گوناگون در حوزه‌های مختلف، ممکن است والدین مرجعیت فکری ای که بر کودک دارند، را از دست بدهند.

این موضوع می‌تواند زمینه نامناسبی باشد برای دوران نوجوانی و بلوغ کودکان که گروه‌ های هم‌سالان نقش مهمی در شکل دهی به گرایشات کودکان دارند؛ به این معنی که اگر خانواده به صورت کامل مرجعیت خود را از دست بدهد، هم نقشش در تعیین ترجیحات کودک کم رنگ می‌شود و هم کنترل کودک و راهنمایی وی به مراتب کاری دشوارتر خواهد شد. بنابراین به نظر می رسد داشتن حدی میانه در خصوص استفاده‌ی کودک از فضای مجازی و بازی‌های موبایلی و همین‌طور حفظ توجه به کودک –هنگامی که در این محیط ها حضور دارد- می‌تواند مفید و موثر واقع شود.

به نظر می‌رسد در زمینه تقویت رشد کودکان به فضای مجازی باید به عنوان نوعی «ابزار» نگریسته شود. به این معنی که والدین، کارهایی را که توسط متخصصان روان‌شناسی کودکان تاکید و تایید می‌شود، انجام دهند و از فضای مجازی به عنوان ابزار و وسیله‌ای که می‌تواند در این راستا کمک های بزرگی به آن ها کند، استفاده کنند. در واقع باید به فضای مجازی به عنوان فضایی مکمل برای تربیت و رشد قوای ذهنی کودک نگاه کرد و نه به عنوان فضایی که می توان تمامی اطلاعات را از آن به دست آورد، نیازهای کودک را به واسطه آن مرتفع کرد و امکان ارتباط مثبت و موثر را در کودک تقویت کرد.